عوامل نشاط و شادكامى در همسران از منظر دين و روانشناسي
حجت الاسلام و المسلمين علي احمد پناهي عضو هيئت علمى مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى قدسسرهو از اعضاي انجمن فارغ التحصيلان مي باشد.
مقدمه
در رابطه با عوامل نشاط و شادكامى، كتابها و مقالاتى نگارش شده است،اما با نگاه دينى و روانشناختى و به صورت كاربردى به اين مسئله پرداخته نشده است. در اين مقاله سعى شده تا اين هدف پىگيرى شود.
شادمانى و نشاط از عنصرهاى مفيد و باارزش براى زندگى است، به گونهاى كه در آموزههاى روانشناختى و دينى مورد توجه ويژه قرار گرفته و به آن عنايت خاصى شده است. وجود شادى و نشاط در تمام عرصههاى زندگى و تعاملات لازم و ضرورى است؛ ولى در ارتباط همسران با يكديگر، اهميتى مضاعف پيدا مىكند.
مفهوم شادى و نشاط
در فرهنگ و ادب فارسى و عربى، براى شادابى و نشاط مفاهيمى در نظر گرفته شده است.از مجموع مفاهيم ذكر شده، مىتوان اين بهره را برد كه شادى و نشاط يعنى: سرزندگى و چالاكى، رضايتمندى، كاميابى، خرمى و هيجان و رغبت، كه البته منظور ما نيز از شادى و نشاط در همسران، همين مفاهيم است.
نشاط و شادى از نگاه اسلامى
اسلام، دينى جامع، پويا، سرزنده و هماهنگ با فطرت انسان که در آن به تمام نيازهاى طبيعى و فطرى انسان، عنايت و توجه شده و مسيرهاى كمال، سعادت و كاميابى دنيوى و اخروى ترسيم گرديده است.
يكى از آموزهها و دستورات اسلامى كه البته مربوط به حوزه (ابعاد) روانشناختى انسانهاست، توصيه به شادىهاى مثبت، سازنده، نشاطآور و هدفمند است. نياز به شادى و نشاط در همة عرصههاى زندگى به ويژه در زندگى خانوادگى، ضرورى و لازم است. حضرت على عليهالسلام درباره اهميت شادى و شادكامى در زندگى مىفرمايند: اين دلها و روانها همانند بدنها خسته و بىنشاط مىشوند و نياز به استراحت دارند، پس براى آنها نكتههاى زيبا و نشاطانگيز فراهم كنيد.
شادى، بهجت و انبساط روحى و نيز نشاط و اميد به ارمغان مىآورد. حضرت على عليهالسلام در اينباره مىفرمايند: شادمانى، مايه انبساط روح و مايه وجد و نشاط مىشود.
در آموزههاى دينى علاوه بر توصيه به داشتن شادىهاى مطلوب و متعادل، به شاد كردن مؤمنان نيز سفارش شده است. همچنين نشاط و سرزندگى از صفات مؤمنان قلمداد گرديده است. امام باقر عليهالسلام در اينباره مىفرمايند: نزد خداوند عبادتى محبوبتر از شاد كردن مؤمنان نيست.
پيامبر گرامى صلىاللهعليهوآله نيز فرمودند: هر كس مؤمنى را شاد كند مرا شاد كرده و هر كس مرا شاد و مسرور كند، خدا را مسرور كرده است.
شادى و نشاط از منظر روانشناسى
يكى از مسائل مهم و تأثيرگذار در زندگى و ويژگىهاى شخصيتى افراد، شادكامى است. به اعتقاد روانشناسان، شادكامى داراى سه جزء اساسى است: هيجان مثبت، رضايت از زندگى و نبود هيجانات منفى (از جمله افسردگى و اضطراب). همچنين برخى از روانشناسان معتقدند: روابط مثبت و سازنده با ديگران، هدفمند بودن زندگى، رشد شخصيتى، دوست داشتن ديگران و زندگى از اجزاى مؤلفههاى شادكامى و نشاط هستند.
شادى و نشاط در آموزههاى روانشناختى، جايگاه رفيع و ارزشمندى دارد. شادى و نشاط باعث طراوت روح، رضايتخاطر از زندگى، اميدوارى و احساس توانمندى مىگردد.
در مقابل، افسردگى و بىنشاطى، باعث خمودى، بدبينى، بىانگيزگى، نااميدى، يأس و عدم رضايت از زندگى و فعاليتهاى اجتماعى مىشود.
مطالعات و پژوهشهاى اخیر نشان مىدهد كه اگر مردم، عوامل شادىبخش (مانند همسر، دوست خوب، شغل مناسب، برنامه تفريحى، معنويت و مانند آن) را تجربه كنند و در اختيار داشته باشند، رضايتمندى و درجه شادكامى آنان افزايش مىيابد.
عوامل نشاط و شادابى در زندگى
براى ايجاد نشاط و شادابى در محيط خانواده، راهكارهايى را مىتوان مطرح كرد که در ذيل به مهمترين اين راهكارها اشاره مىشود:
الف. ارتباط كلامى و غيركلامى صحيح
اين ارتباط به نوبه خود، در برگيرنده دو پديده «خوب سخن گفتن» و «سخن خوب گفتن» است، كه اولى ناظر به روش و دومى ناظر به محتواست.
روابط كلامى مطلوب در محيط خانه به ويژه در رابطه با زنان، از اهميت مضاعف برخوردار است؛ زيرا خانمها از نظر عاطفى از مردان قوىتر بوده و به محبت و ارتباط عاطفى ـ كلامى بيشترى نيازمندند، علاوه بر اينكه حافظه لغات زنان نيز قوىتر از مردان بوده و تمايل بيشترى به گفتوگو دارند.
در آموزه های اسلام توصيه به گفتوگوى محترمانه، مؤدبانه، گفتوگو با آهنگ صداى ملايم و دلنواز، صدا زدن همديگر با زيباترين نام، سپاسگزارى اعضاى خانواده از همديگر، سپاسگزارى همسران از يكديگر، پرهيز از تمسخر همديگر، پرهيز از گفتوگوى پنهانى و توصيه به پرهيز از كلمات ركيك و زشت،داشتن حسن خلق، چهره گشاده، روی خوش،همگى در راستاى ايجاد محبت و نشاط در محيط خانواده است.
در ارتباطات ميانفردى، «هنر خوب گوش دادن» يكى از مهارتهاى مؤثر است. همچنین غلبه بر خودبرتربینی ، داشتن تواضع و غلبه بر خودشیفتگی براى برقرارى روابط مطلوب در خانواده توصیه شده است.
همدلى و هماحساسى نيز از توصيههايى است كه در ارتباط كلامى و غيركلامى مطرح است. اگر همسران جوان در مسائل زندگى، همانديشى، همدلى و هماحساسى داشته باشند، بسيارى از مشكلات را مىتوانند حل كنند و از فشارهاى روحى و هيجانى يكديگر بكاهند.
ب. ايجاد جاذبههاى ميانفردى
نمونههايى از اين كارها عبارتند از:
1. تبسم و خنده
2. احترام و تكريم
3. هديه دادن: هديه سمبل عاطفه، محبت و علاقهمندى است. هديه باعث دوستى، محبت، شادمانى و رفع كدورت است
4. آراستگى و نظافت
5. مثبتنگرى، مثبتگرايى
در آموزههاى دينى، از مثبتگرايى به خوشبينى تعبير شده، به گونهاى كه خوشبينى از صفات اخلاقى مؤثر در خانواده به حساب آمده است.
6. توجه به رغبتها:
پيامبر اكرم صلىاللهعليهوآله مىفرمايند: فرد مؤمن با توجه به علاقه و رغبت خانواده، غذا مىخورد و منافق بر اساس رغبت و علاقه خودش.
7. برخوردارى از وسعت نظر و سعه صدر
8. تشويق و تحسين همسر: تشويق و تحسين، يعنى انجام امور و يا گفتن كلماتى كه نشاندهنده رضايت قلبى، خوشايندى، علاقهمندى و تأييد است.
9. خوشاخلاقى: خوشخلقى و تحمل اخلاق همسر و بهرهگيرى از واژههاى زيبا و تعاملات همسرى، باعث ايجاد محبت بيشتر و تقويت و تثبيت علاقهمندىها مىگردد.
10. فروتنى و تواضع
11. ايمان و عمل شايسته: بر اساس منطق قرآن كريم، ايمان و عمل صالح، باعث ايجاد الفت و دوستى مىگردد؛ زيرا دلها به دست خداوند است و خداوند محبت افراد باايمان را در دلِ بندگان خدا قرار مىدهد، بدون آنكه اسباب عادى محبت وجود داشته باشد
ج. تفريح و مسافرت
تفريح و مسافرت از برنامههايى است كه در شادى و نشاط افراد تأثير شگرفى دارد.
د. ورزش
ه. ديد و بازديد و صله رحم
و. مهماندارى
ز. مزاح و شوخى
شوخى و مزاح يكى از عوامل شادىبخش و سرورآفرين است؛ زيرا شوخى باعث انبساط خاطر و ايجاد انرژى مثبت بوده و اين دو در شادابى و نشاط روانى افراد لازم و مفيد هستند.
ح. لباسهاى شاد و خوشرنگ
ط. نيايش با خدا و حضور در اماكن مذهبى
خلاصه: يكى از مسائل مهم و تأثيرگذار در زندگى و پويايى آن، شادى و نشاط است. شادى به معناى خوشى، خرمى، سرور، طراوت و زندهدلى، در رشد و بالندگى همسران و همچنين در بروز استعدادها و خلّاقيت آنان نقش اساسى دارد. خانوادهاى كه بىنشاط و اندوهگين است نمىتواند از استعدادهاى نهفته خويش بهره كافى را ببرد. زندگى زناشويى و مشترك اگر تهى از رضايتمندى، نشاط و شادمانى باشد، پايدارى كمترى هم خواهد داشت.
به اطلاع می‌رساند علاقمندان می‌توانند متن کامل این مقاله را در شماره 147 معرفت مشاهده کنند.
ارسال کردن دیدگاه جدید